Bovenleiding

Pagina bijgewerkt op 26 oktober 2025.




Ik heb de bovenleiding op de modeltrambaan weer zelf gebouwd. Zelfbouw gaf op mijn vorige modelbaan een bijzonder mooi effect. Rijdraad van 0,3 mm, draagkabel en hangdraden van 0,2 mm fosforbronsdraad. Voor deze modelbaan naar voorbeeld van de RhB gebruikte ik nog wel Sommerfeldt masten. Op de modeltrambaan zijn ook de masten zelf gebouwd. Sommerfeldt heeft wel masten voor een trambovenleiding maar niet de juiste voor de HTM.

De HTM had bijzonder fraaie bovenleidingmasten. De laatste 2 (op een brug bij Madurodam) waren al voor 2024 vervangen. Gelukkig zijn er mooie foto's gemaakt. Twee duidelijke foto's onder instemming van de maker vanaf Flickr gelinkt:


  Klassieke HTM uithouders voor de bovenleiding  

Bovenleidingmasten met klassieke uithouders HTM


Hier lijken al wel GFK (glasvezel kunststof) zijwaartsen gebruikt. In 1975 waren de stalen zijwaartsen dunner en hadden kleine isolatoren. (Zijwaartse is het horizontale buisje waaraan de rijdraad bevestigd is) Hetzelfde gold ook voor het staafje in de beugel waaraan de draagkabel hangt.

 Foto's: RaAr2010

Laatste klassieke stalen HTM uithouders

Meer foto's van RaAr2010 op Flickr


HTM bovenleidingmast

(zoals geplaatst tussen 1949 en 1986)


De volgende tekening is gemaakt door het meten vanaf afbeeldingen. Profielmaten en bevestiging op de modelbaanondergrond zijn overgenomen van Paul Roos. Zie Sleutelspoor, Haagse portalen in model

De hoeken tussen draagarmen en mast zijn afhankelijk van de spoorafstand. De meest voorkomende hoek van 45 graden wordt gebruikt bij een spoorafstand van rond de 4 m. Bij een kleine spoorafstand staan de armen meer omhoog gericht, bij een grote spoorafstand staan de armen meer zijwaarts gericht. 



Bovenleidingmast HTM in schaal 1:87
Rijdraad op 69 mm boven spoorstaaf.
(tekening aanklikken voor een leesbaar beeld)

Ik heb gebruik gemaakt van de bouwmethode van Paul Roos, maar zonder draaibank of zware boorstandaard kon ik niet goed gaatjes boren in de dunne buisjes. Ik heb daardoor de bouwwijze iets gewijzigd.

De masten werden gemaakt uit een as van 2 mm messing en buisjes 2,1 x 3 mm en 2,1 x 4 mm. Op de 4 mm buis wordt schroefdraad M4 gesneden. Let op: De 2,1 x 4 mm buis is verkrijgbaar als 2,0 x 4,0 mm buis, maar niet elke 2,0 x 4,0 mm buis is ruim genoeg voor een 2 mm staaf. Ik heb de volgende materialen gebruikt:

Conrad 221793 Reely 4,0 x 2,0 mm (=2,1 mm)
Conrad 2361316 Reely  3,0 x 2,1 mm
Conrad 297224 Messing ronde staaf 2 mm
Moeren en ringen M4



Onderdelen voor de mast: buizen rond 3 en 4 mm, staaf rond 2 mm.


Voor de draagarmen en de uithouder is T-profiel 1 x 1 mm gebruikt, o.a. verkrijgbaar bij Modelshop Nederland. Deze profieltjes zijn gemakkelijk te buigen. Daarvoor is in de bankschroef wel een geleiding nodig. Ik heb daarvoor een steeksleutel van een gleufje voorzien. Alle boogjes hebben een straal van 5 mm en moeten gebogen worden in een hoek van 45 of 90 graden.






Daarna konden op de draagarmen de beugels voor de draagkabels gesoldeerd worden. Ik heb daarvoor nietjes 21/4 verkleind naar 4 mm breedte en op de juiste hoogtemaat geknipt.




Voor al het soldeerwerk heb ik eenvoudige mallen geknipt uit verschillende diktes karton. Voor de 7 masten bleek dit voldoende. Alles werd gedaan op het bureau onder een loeplamp.

Voor het soldeerwerk is S39 vloeimiddel gebruikt om geen soldeer "bobbels" over te houden. Mijn 30W soldeerbout voldeed prima. Om de dikkere 3 en 4 mm buisjes te solderen is nog meer vermogen nodig dat ik niet had. Ik heb die buisjes niet gesoldeerd.



Loep-lamp-werk op het bureaublad.


De armen zijn op de mast vastgezet in een mastbeugel van Sommerfeldt: art.nr. 201 "Knotenblech". Dat bleek voldoende steun te geven.

Voor de steundraden bovenin de mast is 0,5 mm staaldraad gebruikt, de uithouder is met 0,2 mm gitaarsnaar (RotoSound NP010) aan de draagarm vastgezet.

De zijwaartsen zijn gemaakt uit 0,5 mm staaldraad en aan de mast vastgezet in een aangepaste mastbeugel. Aan de uithouder is daarvoor een stukje N-spoor raillas gebruikt.



De andere gebruikte onderdelen.


HTM modeltrambaan

Doorgesneden stukjes Sommerfeldt isolator 167


Solderen vlakbij kunststof isolatoren laat het kunststof wegsmelten. Naderhand aanbrengen kan ook. De Sommerfeldt isolator 167 sneed ik in meerdere stukjes. Die stukjes zijn vervolgens gehalveerd. Daarna drukte ik die op het nietje en fixeerde deze met secondelijm. 

De kopjes van de Sommerfeldt isolator zijn op de zijwaartsen geschoven.

De masten zijn geschilderd met Humbrol nr. 28, camouflage grijs. De zijwaartsen blijven voorlopig blank. De Sommerfeldt isolatordeeltjes blijven bruin.



De masten tijdens de schilderbeurt.
De masten blijven voorlopig uitneembaar.


Het mastgedeelte uit 4 mm buis is in de modelbaan met moeren vastgezet. De 2 mm staaf is in het 3 mm buisje gelijmd met Loctite 648 en steunt in de 4 mm buis op een klein stukje 2 mm staaf onderin. Dat voldoet prima. De 2 mm staaf, met al het andere eraan, blijft op die wijze uitneembaar.


5 ml Loctite 648 voor de bevestiging van de 2 mm staaf in de mastdelen.



De masten op de modeltrambaan op 24 oktober 2025:

HTM modeltrambaan, bovenleiding


HTM modeltrambaan, bovenleiding



Bovenleidingdraad

Bovenleidingdraad is aangebracht in de herfst van 2025. Hiervoor is weer het Fosforbronsdraad van Weichen-Walter gebruiken, zoals op mijn vorige RhB modelbaan:


Fosforbronsdraad van Weichen-Walter

Voor de rijdraad is 0,3 mm fosforbronsdraad gebruikt, voor de hangdraden en draagkabel 0,2 mm.

Er zijn twee systemen bovenleiding:

De losse rijdraad, direct opgehangen aan dwarsverbindingen: Tramophanging.
Rijdraad met hangdraden opgehangen aan een draagkabel: Kettingophanging.


HTM modeltrambaan, bovenleiding

Bovenleidingsysteem tramophanging

HTM modeltrambaan, bovenleiding

Bovenleidingsysteem  kettingophanging


In het bericht Spandraden tramophanging is de bouw van het eerste systeem beschreven, in het bericht Systeem kettingophanging het tweede systeem.

Naast deze beide berichten is een handleiding op de website gemaakt:



Bovenleidingportalen in het schaduwstation.


Het schaduwstation heeft maar beperkte ruimte voor bovenleidingmasten. Ik heb hiervoor Sommerfeldt nr. 801 mast gebruikt. Door de masttop en de diagonalen weg te halen en een messing U profiel over de masten vast te zetten zijn deze bruikbaar. De rijdraad komt op 61 mm boven de spoorstaaf.





Tunnelbovenleiding onder de keerlus.


Hier is nog minder ruimte. Er is een spoorstaaf gebruikt die met schroefjes in het dak is vastgezet. De onderzijde van de bovenleidingrail is 58 mm boven de spoorstaaf.



Zie ook het bericht met de bouwbeschrijving van de tunnelbovenleiding


Alle blogberichten betreffende de Bovenleiding:



Geen opmerkingen:

Een reactie posten