Bovenleiding modeltram, systeem kettingophanging

 

Proefrijden onder de complete bovenleiding!

Op het rechte traject aan de voorzijde van de modeltrambaan was het bovenleidingsysteem "kettingophanging" gepland. In de werkelijkheid hangt bij kettingophanging de rijdraad middels hangdraden aan een draagkabel. Bij nabootsing in model worden de hangdraden eerst op de rijdraad gesoldeerd. Daarna wordt de draagkabel aan die hangdraden vastgemaakt.

Na drie dagen knippen, buigen en solderen van draad hangt ook de draagkabel met de hangdraden en hebben de trams daarna met succes de proefritten voltooid. De rijdraad over het binnenste spoor van de keerlus moet wellicht nog een enkele mm naar binnen getrokken worden en er is elders ook nog wel wat "recht te strijken". Maar ik ben er nu al zeer tevreden mee.

Lijnenspel in tegenlicht....

Voor het solderen van de hangdraden op de rijdraad is weer een "tafel" gemaakt. Tafel en rijdraad heb ik met tape goed gefixeerd. Solderen aan bewegende onderdelen kan niet. Het vasthouden van een pincet met daarin een hangdraadje van 0,2 mm op de rijdraad van 0,3 mm vergt ook nog eens een vaste (rechter)hand.

 

Vooraf op maat gemaakte hangdraden zijn op de rijdraad gesoldeerd.

Het solderen van de ingeschoven draagkabel was daarna eenvoudiger, hier kon gewoon met rechts gesoldeerd worden:

Leesbril en hoofdlamp op en de tijd vloog voorbij!

Door de geringe afspanning van de rijdraad kon ook de draagkabel niet strak aangetrokken worden. Het maken van een goed gelijkende bovenleiding werd daardoor moeilijker dan op mijn vorige RhB modelbaan. Alles is nu aardig in evenwicht, maar mogelijk moet er later nog wat bijgesteld worden.

Nu eerst nog de draden schilderen en dan is er weer een hoofdstuk afgesloten.

Op een enkele plek was nog wat snoeiwerk noodzakelijk.....

Ik heb op de Website ook een aparte pagina geplaatst over het zelf bouwen van bovenleidingdraad:  Handleiding zelfbouw bovenleidingdraad. 

Met groet, Jan

Bovenleiding modeltram, de rijdraden.

 Het aanbrengen van de rijdraden kostte mij drie volle werkdagen, nu rijden de trams onder de draad!

Gewerkt is met 0,3 mm Bronzefederdraht van Weichen-Walter. 

Proefrit en controle op fouten.

Foto's lieten zien wat er nog aangepast moet worden.

Voor het solderen van de rijdraden zijn de houten blokjes weer neergezet. Vooraf had ik voor elk blokje de juiste maat tussen mast en rijdraad bepaald en op de blokjes aangegeven. Het solderen zelf werd zo een eenvoudige zaak. De tijd ging vooral zitten in de juiste maatvoering en de juiste afspanning. Na het maken van foto's bleek dat er naderhand ook nog kleine zaken aangepast moesten worden. 

Spelden houden de rijdraad op de juiste afstand.

Tape zet de zijwaartse goed vast tegen het hout.

Alle bovenleiding is aangebracht zoals dat in werkelijkheid ook gedaan zou zijn. Ik heb op het zichtbare gedeelte twee 6 m lange rijdraden gebruikt die elkaar kruisen in de tweesporige keerlus en na de keerlus afgespannen zijn aan een mast. Die twee masten zijn voorzien van een (functieloze ) wielafspanning. Zie ook het vorig bericht: Afspaninrichting bovenleiding.

Het afspannen van de rijdraad bleek niet eenvoudig. De rijdraad dient zo strak mogelijk gespannen te worden. Ik doe dat met spiraalveren. In het schaduwstation blijven deze zitten, op de zichtbare afspanpunten kan dat natuurlijk niet. Daarom deze constructie:

Voor het solderen eerst de rijdraad onder de juiste spanning zetten.

Tijdelijk is een stevige schroef in het hout gedraaid. De rijdraad loopt van de veer, langs de wielafspanning. Op bovenstaande foto de veer van een eerste rijdraad, daarachter de wielafspanning van een tweede rijdraad met twee velden daar weer achter de daarbij behorende veer.

Draadverloop wielafspanning.

De af te spannen rijdraad loopt over het wiel naar de grote veer. Een hulpdraad loopt eveneens over het wiel, om de mast en weer terug over de andere zijde van het wiel. De drie draden zijn door een klein buisje geleid, op de foto zichtbaar voor het wiel. De twee einden van de hulpdraad zijn eveneens afgespannen. Als alles op de goede spanning staat werden de draden met soldeer in het buisje vastgezet en vervolgens afgeknipt. De mast wordt dan belast met de rijdraadspanning. De mast is geschoord met een draad naar de baan. Het wiel zelf wordt niet belast. Ik heb van het oorspronkelijke wiel te veel verwijderd.

Wielafspaninrichting gemonteerd.

De rijdraad staat niet zo snaar strak als op mijn vorige RhB modelbaan. Bij het bovenleiding systeem "tramophanging" trekt een te strakke rijdraad in de 25 cm boog alles naar binnen. De spanning is bepaald door te kijken wat de rijdraad doet. 

Alle pantografen van de trams zijn daarop aangepast. De pantograaf staat met heel weinig druk tegen de rijdraad. Ik gebruik nu een Sommerfeldt veertje 041 (1,5 x 9 mm) die ik tot 11 mm oprek. 

De rijdraad blijft nog even onbeschilderd. Daardoor kunnen nog aanpassingen gedaan worden.

Tijdens proefritten bleek dat er hier en daar nog wat bijgesteld moest worden.

Groene kleur: maximale uitwijking van 3 mm uit de spoor as.

In de scherpe bogen van de keerlus bleek de rijdraad op een paar punten net buiten het "groene gebied" (maximale uitwijking) bevestigd te zijn. Dat was eenvoudig te herstellen, maar de rijdraad afspanning moest wel weer opnieuw. 

Ik het schaduwstation is dezelfde draad gebruikt, maar met ingekorte Sommerfeldt mastjes.

Vlak voor de lage keerlus glijdt de pantograaf van de rijdraad op de omgekeerd bevestigde spoorstaaf aan het "dak".

Bovenleiding in het schaduwstation.

Inmiddels rijden alle trams op normale snelheid. Het is een fascinerend gezicht hoe de pantograaf onder de "hoekig" opgehangen rijdraad door de scherpe bocht glijdt. Als alles klaar komt er zeker een filmpje!

Nu eerst de hangdraden en draagkabels aanbrengen op het rechte traject. Bovenleiding zelf maken blijft een tijdrovend, een uitdagend maar ook erg mooi werk!

Met groet, Jan

Afspaninrichting bovenleiding

Een volgende stap in het bovenleiding verhaal, zie ook het vorig bericht over spandraden, was de afspaninrichting voor de rijdraad. Aan de hand van foto's van afspaninrichtingen bij de halte Wouwermanstraat, tegenover het HOVM, is gezocht naar een best mogelijke nabootsing. 

   

Bij Sommerfeldt vond ik een ÖBB uitvoering die het meest op de HTM uitvoering leek. Het model is ontdaan van alle niet gelijkende onderdelen. Van Swiss Model Rail had ik nog enkele gewichten liggen die beter waren dan de te grote ÖBB gewichten. De geleiding voor het gewicht is ook aangepast.

Zoals bij het voorbeeld is de mast gezekerd met een kabel naar twee L-profielen op de grond. De rijdraad zal op het zelfde punt aan de mast worden vastgezet om de constructie niet te veel te belasten. Er komt een behoorlijke spanning op de rijdraad te staan!

Het volgende werk is het aanbrengen van alle rijdraden. Ik heb eerst nog een stukje rijdraad voor proef tussen twee masten gespannen om de stand van de stroomafnemer te controleren. Ik vind op het PCC model van Riess de stroomafnemer te hoog op het dak staan. De stand blijkt nog acceptabel. Het zou nog mooier zijn als het voetstuk van de stroomafnemer op het dak van de tram wat zou zakken. Dat is iets voor later.

 

Proefopstelling controle stand pantograaf.

De hoogte van de tram komt precies overeen met het voorbeeld.
Het voetstuk van de pantograaf staat echter te hoog.

Het aanbrengen van de definitieve rijdraden gebeurt met de blokjes die op bovenstaande foto's ook te zien zijn. Met dat werk ben ik wel een tijdje zoet!

Tot later, Jan

Spandraden

Spandraden

De kabels tussen muren of masten die de rijdraad van de trambovenleiding dragen worden spandraden genoemd. Het betreft dan het bovenleidingsysteem met tramophanging. Dat in tegenstelling tot kettingophanging waarbij de rijdraad middels hangdraden aan een draagkabel hangt. Op mijn modeltrambaan komt er tramophanging in de eindlus en de in de boog naar het opstelstation.

Daarvoor moet er vooraf worden gemeten hoe ver de spandraden in de scherpe bogen uit elkaar komen te hangen. Dat blijkt bij de 25 cm boog 11 cm te zijn. Dit is gemeten in het spoor:

Rijdraad in de 25 cm binnenboog maximaal 3 mm uit het midden van het spoor.

De ophangpunten komen 3 mm uit de as richting buitenzijde boog. Ik heb houten blokjes van 69 mm hoogte gemaakt die aan de masten vastgeklemd kunnen worden. Op die blokjes zijn de ophangpunten aangegeven. De blokjes zijn onmisbaar voor het soldeerwerk t.b.v. de zijwaartsen en later de rijdraden.

27 Blokjes en ook nog een aantal in het schaduwstation.

Blokje nr. 10, op de zwarte punten komt later de rijdraad.

De spandraad is 0,2 mm dikke gitaarsnaar (RotoSound NP010), de zijwaartsen 0,5 mm staaldraad.

Met deze materialen heb ik zeer goede ervaringen op mijn vorige RhB-modelbaan.

Zeer kleine isolatoren zijn weer gesneden uit Sommerfeldt 167. 

Volgende maand verder met de rijdraden!

Met groet, Jan

De duinen zijn er!

De modeltrambaan op 7 september 2025.

Na 1 jaar bouwen is het landschap op de modeltrambaan in grote lijnen gereed. Al het groen is nog tijdelijk. Ook het definitieve duinlandschap volgt nog. Maar het plaatje is op afstand al aardig compleet.

Nog niet afgewerkt maar al wel herkenbaar: De duinen!

Ook is nu de rechterhoek van de trambaan van bovenleidingmasten en zand voorzien. De masten staan klaar voor het aanbrengen van de bovenleidingdraden.

Lijn 3 komt uit "het bos" te voorschijn.

Dezelfde tram is bij het eindpunt gearriveerd. 

In de winter wordt de bovenleiding aangebracht. Daarna hoop ik de eerste huizen te gaan bouwen.

Bouwvolume

Bouwvolume: Totale ruimte die een gebouw inneemt. 

Hoeveel stadshuizen moeten er op een kleine modeltrambaan? Met grijs karton is eerst een globaal model gebouwd van het geplande huizenblok. Dat eerste ontwerp bleek te lang. Het huizenblok nam te veel zicht weg. Ik heb heb het blok aan beide zijden ingekort.

Lengte huizenblok achter de bomen: 124 cm.

Het grijze karton staat op de foto grotendeels achter de bomen. Links en rechts van het karton zijn nog blanke stukjes hout te zien. Die ruimtes waren in het oorspronkelijke bouwplan van 170 cm opgenomen. 

Verder bleek het kartonnen model te dicht op de bomen te staan. Met 15 mm extra  ruimte tussen voorgevel en straat leek het wat realistischer. Ook balkons en erkers hebben nog ruimte nodig.

Zicht op straatniveau. 

Tussen de straat en het afneembare "dak" van het schaduwstation is ook maar beperkt ruimte. De huizen zouden door 15 mm inkorten maar 10,5 cm diep worden, ongeveer de helft van het origineel. Daarom komt er nog een afneembaar stuk achter de huizen te staan, bestaande uit de nabootsing van een stukje zijgevel en een plat bitumen dak. In totaal 15,5 cm diepte is voldoende. Twintig centimeter diepe huizen zou weer een te groot blok geven op de ondiepe modeltrambaan.

Totale diepte van het huizenblok: 15,5 cm.

Daarachter komen later ommuurde tuintjes, duin en bos.

De naad tussen de twee zijgeveldelen kan worden gecamoufleerd met een regenpijp.

Waarschijnlijk komen er 5 cm diepe huizen in halfreliëf met daarachter een 10,5 cm afneembaar gedeelte. Dat maakt het makkelijker om het "dak" van het schaduwstation  uit te nemen, zonder daarbij schade aan de huizen te veroorzaken.

Zo is het geplande bouwvolume aangepast aan de beperkte ruimte. 

En voor wie het nog niet is opgevallen: De twee plaatjes in de kop van dit Blog zijn nu vervangen door plaatjes van mijn modeltrambaan. Door hieronder op de foto's te klikken zijn deze ook in groter formaat te zien.

Oud:

Nieuw:

Wordt vervolgd, Jan

Duinvoet van hardschuim en gipsweefsel

Ook op mijn modeltrambaan komen "bergen". Nou ja, heuvels dan, eigenlijk alleen maar een duinvoet. Maar de opzet die ik gebruik is al vele jaren het zelfde:

1. Op het raamwerk van hout hardschuimplaten lijmen.
2. Hardschuim in vorm brengen en daarna afwerken met gipsweefsel.
3. Gips verven in grondkleur en later voorzien van landschap: zand, gras, struiken, etc.  

Voorheen kocht ik in de bouwmarkt platen Styrodur. Maar voor de modeltrambaan had ik slechts een paar kleine plaatjes nodig en die bleken ook leverbaar, speciaal voor de modelbouw. Ik vond deze bij de hobbywinkel De Heilige Koe in Deventer. Poly Max van Bison lijmt het schuim perfect.

Hardschuim 20 x 30 x 3 cm van Green Stuff World.

Lijm: Poly Max van Bison.

Gipsweefsel: van Faller of Busch

De hardschuimplaten zijn gezaagd met een kleine handzaag en nog bewerkt met een dun mes. Na uitharden van de lijm is het geheel in de definitieve vorm gebracht met een handrasp.

Het hardschuim is voorzien van twee lagen gipsweefsel.

De duinvoet heeft een grondkleur gekregen.

Later volgt het zand en de bosschages.

De duinvoet moet duidelijk in beeld komen, maar mag ook weer niet te hoog worden. Het betreft alleen de eerste 30 meter! Mijn duinvoet is gemiddeld 3 cm hoog met een enkel topje van 5 cm. Die hoogte is ook afgestemd op de hoogte van de toekomstige huizen. Daarover in een volgend bericht meer.

De modeltrambaan op 13 augustus 2025: